YENI ZELANDA GEZI REHBERI

YENI ZELANDA GEZI REHBERI:

-           Iki ana buyuk ada ve bir iki ufak adadan olusuyor, iki buyuk Kuzey ve Guney Adasinin ortasindaki Wellington ulkenin baskenti

-           Yuzolcumu gayet buyuk ama cok az nufus barindiriyor (4.5 milyon vatandas + 1 milyon turist ve gecici calisan work&travel)

-           Halen Kralice’ye bagli ama parlemantosu da var. Kralice, birlesik kralligin kralicesi, ama sembolik bir anlami olsa gerek, cunku kraliyet ailesine dair pek bir iz gormedim (Royal Family ismini tasiyan, muze, ev, kosk, toprak vs). Ama diger yandan da Parlamento tarafindan alinan kararlarin onayina sunulmasi icin onu temsil eden bir makam var.

-           Ulkenin ismi sanildigi gibi Ingilizlerden gelmiyor. Hollanda’daki Zealand Adasinin isminden geliyor.

-           Ulkenin yerlileri bundan 800 sene evvel gelen Polenezyali Maoriler. Adaya Avrupalilardan daha evvel gelmisler ama yine de cok eski degil tarihleri.  Yeni Zellanda ismi (ki belki de ileride degisir) Maorice Yeni Zelanda'ya Aotearoa deniyor. Uzun Beyaz Bulutların Ülkesi anlamına geliyor. Ao bulut, safak, gunduz ya da dunya anlamina, tea beyaz, acik ya da parlak anlamina ve roa uzun anlamina karsilik. Yani Aotearoa = Uzun Beyaz Bulutun Ulkesi

-           Ulkede heryerde Ingilizce konusuluyor, ama nufusun %15’ini olusturan Maori’lerin dili Maorice ve Isaret Dili de siklikla kullaniliyor, keza ucaklarda, muzelerde, alisveris merkezlerinde Maorice soslu Ingilizce kullaniyorlar

-           Ulkenin buyuk cogunlugu ya Milli Park ya koyunlarla dolu tarlalar (ciftlik degil). Dunyanin en meshur Milli Parklarindan Milford Sound burada.

-           Ingilizlerin herhalde somurgelestirmeyi basaramadiklari (ya da sinirli basardiklari), ayni sekilde kendilerinden evvel olan bir kulturu benimsedikleri tek ulke tahminen. Ilk gelen denizcileri pek bir sopalamislar, yillarca fiyakali Ingilizler de Hollandalilar da karaya cikamamislar

-           Ulkenin en meshur 3 kisisi herhalde soyledir: Sir Harold Gillies: Plastik cerrahiyi dunyada ilk uygulayan doktor, Sir Edmund Hillary, Everest’e ilk cikan dagci (serpalardan sonra sanirim ), Sir Peter Jackson (Lord of the Rings), kisaca herkes Sir, Lord, Kont, Duk vs bu ulkede, kralicem sagolsun

-           Dunya’da hem en cok goc alan hem de goc veren ulkelerden ama Turkiye’den gelecek olanlar bir mesaj atsin, cunku gocmenlik TC vatandaslarina biraz daha zorca

-           Ulkenin diger bir adi Kiwi. Halk kendilerine ben Kiwi’yim diyor. Kiwi meyvasi da olmasina karsilik, esasinda ucamayan uzun gagali bir kus turu. Her hediyelik esya dukkaninda Kiwi cikabilir (sari renkli) trafik tabelasi olmasina ragmen, ki Avustralya’da her yol uzerinde Kanguru cikabilir tabelasi var, ben Kiwi cikabilir trafik levhasini herhalde 4-5 here gordum.

-           Dunyada nufusa gore en cok koyun olan ulke herhalde, ben orada iken 40 milyon civarinda idi, haliyle kisi basina dusen koyun miktari 8’in uzerinde ama dunyada en cok koyun olan ulke Avustralya esasinda

-         Abel Tazman / James Cook: Yeni Zelanda’ya ilk ulasan Avrupalilar, Hollandali (Danimarkali da diyorlar) Abel Tasman onderliginde gelenler(mis) (1642’de) buraya geldi. Murettabatinin cogunlugunu Maori ataklarinda kaybetmis, canini zor kurtarmis, kacarak. Ama sansina Guney Adasinin en guzel plajlarinin oldugu bolgeye ulasmislar, ki bu bolge kendi adi ile aniliyor simdi. Arada baskalari geldi mi bilmiyorum ama Ingiliz Tarihcilere gore Tasman Bey’den cok uzun yillar sonra İngiltereli Kaptan James Cook 1769’da buralara gelmis, ama feth edememis, etrafini dolasmis ulkenin. Maori’ler cetin ceviz, bayagi bir savasmislar 1870 yılına kadar, kabileler ve Birlesik Krallik arasinda antlasma imzalanana kadar. Tazman Beyin de Cook Pasha’nin da ismini hala barindiriyorlar ulkede, ender kullanilan Ingilizce (Avrupa dilleri kokenli) isimlendirmeler arasinda NZ’da. Neyse kisaca tüm kolonileri arasinda en cok Maorilerden çeken Birlesik Krallik, 1840’da Maori sefleri ile Waitangi anlasmasini yaparak Yeni Zelanda’yi keni kolonisi olarak ilan etmis.

-           Yeni Zelanda basindan beri (Maori etkisi sanirim) cok liberal bir ulke olmus. Halkin %50’si tanriya inanmiyor, escinsel evliligi legal, araba kullanma yasi 15, resit olma yasi 16, kadinlara secme (1893) secilme hakkini veren ilk ulke, kendi bayraklarini veya ulke ismini degistirmeyi dusunup tartisiyorlar, beyaz tuy’den bayrak, ama afilli J

-           Ulkenin ustunde ozon tabakasi inanilmaz ince, bunu daha evvel NZ etrafinda, okyanusya’da yapilan nukleer denemelere bagliyorlar. 50+ krem kullanmazsaniz, pavurya kirmizisi kivamina 20 dakikada (isik hizinda) terfi ediyorsunuz, yani gunesin zararli isinlarini engelleyen ozon tabakasi cok ince. O yuzden her turlu nukleer (silah,enerji, zenginlestirme…) calismasi yasak, herhalde ender ulkelerden biri bu konuda yine.

-           Ingilizce aksani Avustralya’lilara oranla daha yumusak ve anlasilabilir ama size hic duymadiginiz kelimeler soyleyebilirler, sasirmayin, Sweet as, bro – Harika! Benim en cok duydugum sozcuk oldu

-           Ilk havalimanina indigim andan itibaren gordugum Maori’ler, ortalama bir ayibogan kivaminda, kadini ve erkegi ile, uzun boy, genis omuz, kalin bel, balder,ense, bacak ve kol. Oyle pek spor kaynakli da degil, genetik. Zaten NZ (All Blacks) Rugby takimini bilenler, ne demek istedigimi anlayacak. Herhalde dunya’da bu sekilde vucudu bu tip sporlara ugun pek baska bir millet yoktur.

-           Maori nufusu hala cok onemli oranlarda, ulke bu kadar fazla goc almasina ragmen. Ama sanki yeni gelenlerde, yillardir yasayanlar da kendilerini Maori’lere yakin hissediyorlar sanirim, cunku Maori’lerin surat ve vucutlarini dovme yaptirmalari (sacma sapan dovmeci sekilleri degil, hep benzer sekiller var Maori’lerde, ozellikle ‘surat’ ve bacaklar ve kollarda), ciplak ayak dolasmalari, burunlarini samimi bir sekilde degdirmeleri, (Maori kaynakli) isaret dilini birbirlerinden uzakta iken konusmalari vs

-           Helikopter sesine bazi bolgelerde alismak lazim, gelen turist’in daha parali olmasi, buzul’lara yuruyusun sinirlandirilmasi vs sebeplerden dolayi, deniz ucagi, kara inebilen kizakli ucak, her cesit helicopter atta biplane (cift kanat) ucaklar dahi var heryerde. Fiyatlar pahali ama ucuz alternatifler de yok degil, ben 99NZD ile ufak bir buzul turu yaptim ve tam isabetti secim olarak

-           ANZAC (Australian and New Zealand Army Corps) ismi de her sekilde karsiniza cikiyor gezdikce, hemen her buyuk sehirde bir memorial ya da mezarlik gormek olasi, Turkiye’den gelmek prestij sagliyormus diye yazmis bazi Turk gezgnler ama ben oyle hicbir heyecan belirtisi gormedim

-           Cep telefonu sinyali yok genelde (bilincli olarak tabii ki de), ayni sekilde de radyo sinyali de zayif. Bunun en iyi tarafi, fotograf cekerken insan yapimi verici kulesine rastlamamak 

-           Ulkede hicbir fabrika bacasi veya bilindik uretim olmalasina ragmen, fiyatlar cok pahali ve ekonomi iyi. Benim gordugum koyun, tarim, ormancilik, balikcilik ve turizm’den baska birseyleri yok (1980 oncesinin efsane Turkiye kalkinma dusleri) ama Ingiliz usulu, kendi paralarini pahali konumlandirmislar, gelen milyonlarca yabanci (turist ve ogrenci), para harcadikca sistem iyi bir sekilde calisiyor. Koyun yunu ve sutunden zenginlik, sehir efsanesi bence, ama ulke kendi kendine yeten bir tarim ulkesi gorunumunde, kurak toprak gormedim, volkanik olmasindan sanirim, 4,5 milyon nufus olunca, tabii yer altindaki sicak su kaynaklari ve diger dogal enerji yontemleri, enerjiye bagimliligi minimize etmis.

-           NZ’da da benim karsilastigim herkes cok sicak davrandi, icten gelen, yapmacik degil. Her girilen mekanda mutlaka hal hatir soruluyor ilk olarak, ne istiyorsun degil  Haliyle girdiginiz heryerde, ben iyiyim sen nasilsin cevabina hazir olun J

-           Musluktan su icilebilen ve bu suyun guzel oldugu ender ulkelerden

-           Tek seyahat edenler icin bir cennet, kimse size hicbir sekilde rahatsiz etmez, siz istemedikten sonra ama bunun da tek dezavantaji, yardim lazimsa da pek kimse rahatsiz etmez, keza otostop da mumkun degil, kimse rahatsiz etmiyor J

-           Ayni sekilde yilan, akrep, tarantul vb gibi surungenlerden korkanlar icin de bir cennet,  ulkede hayvanat bahcesi haricinde yok, ulke disindan ithal hayvan yok (kedi kopek gormedim kucuk kasabalarda, kesin vardir ama siki kontrollu), sadece gemilerle gelen ufak sican’lar icin inanilmaz bir calisma yapiyorlar, hedef sadece NZ’nin olan hayvanlari barindirmak. Yani Kanguru gorecegim diye pek dusunmeyin yok. Keza Kiwi var ama onu da goren yok, sadece sesi var J

-           Bircok macera sporunun dogdugu ulke (keza hostel kavraminin da en ust duzeye cekildigi ulke), haliyle skydiving, bungee jumping, kanyon swing, jetboat vs gibi aktivitelerden en az birini yapmadan donmemek lazim, her sene baska bir aktivite icat oluyor mu bilmiyorum ama bildigim bu sporlarin hem guvenlik hem kalite hem de malzeme acisindan en ust duzeyde oldugu, ayni sekilde en pahali J

-           Lord of the Rings ve Hobbit meraklilari icin cennet, film mekanlarinin Ulusal Park sinirlari disinda kalanlari, turizme acilmis durumda ve gayet keyifli, keza ulkede yuruyus yaparken veya araba ile giderken bir suru tanidik mekan geciyorsunuz bu iki filmed olan

-              Son olarak da sanirim dunyada magmaya en yakin hissedebileceginiz yerlerden biri Yeni Zellanda, her kosesinde bir yerden yukselen dumana rastlamak mumkun

Yeni Zelanda Araba Kiralama Rehberi:

-    Yeni Zelanda hem yuzolcumu bakimindan buyuk olmasi, hem de az nufus (ve yerlesim) barindirmasi yuzunden, ulkeye gelen turistlere yaz mevsiminde yeterince yatak saglayamiyor. O yuzden de ozellikle genis aileler ve ciftler, karavanla seyahat ediyor, tek gezenler veya gencler de hostel’lerde kaliyor. Hal boyle olunca, araba kiralamak icin birkac alternatif var
-    Araba - Normal bir binek araba kiralanabilir (www.billiger-mietwagen.de), kesinlikle full kasko kiralanmali, cunku kaza aninda odenmesi gereken access miktarlari oldukca yuksek. Normal binek arabalarin ve digerlerinin en buyuk problemi, arabalarin eski ve bakimsiz olmasi ve inanilmaz yuksek fiyatlari (yaz sezonunda). Ayni araba 150AUD iken NZ’da 450NZD veya daha pahali olmasi olagan. Tavsiyem, biraz fazla paraya yeni model bir araba kiralamak, cunku ulke cok buyuk ve eger araba arizalanirsa, tamir gelme ve arabanin degistirilme sanslari kisa surede cok zayif.
-    Kucuk van (minibus) – Herhalde en populer backpacker seyahat araci, 7 seater diye tabir edilen, aile arabalarinin ya da yuksekligi ve uzunlugu az olan ufak minibus’lerden olusturulmus, icinde bir iki kisinin yatabilecegi, arkada yemek yapilabilecek olan araclar (www.jucy.co.nz  ya da www.escaperentals.co.nz ya da ya da /www.wickedcampers.com/ ya da www.sleepervans.co.nz/). Herhalde en iyi secim 2 kisi seyahat edenler icin bu. Hem icinde yatmak, hem yemek pisirmek, hem de ferry crossing (Kuzey Guney adalari arasinda gemi) icin sadece araba fiyati odemek gibi avantajlari var. Dezavantaji, cok kotu durumda araclar genelde, hem ici hem disi. Iyice bakip, temizini almak iyi olur, hele bir de dizel’i varsa, en ideali.
-    Buyuk van (minibus) - karavan, bu en konforlu seyahat araci, aileler icin (www.maui-rentals.com/ ya da www.britz.com/)
Arabalar eski oldugu icin ek olarak bir iki ufak tavsiye daha :
-    AA Card : Bazi kiralama sirketleri TheAA’nin kartini veriyorlar, Hemen hemen butun akaryakit alisverislerinde ‘ciddi’ indirim sagliyor.
-    Pak’n Save : Alisveris’in ALDI’si. Avustralya’da Aldi var ama burada acilamamis, fiyatlar Aldi degil ama gayet uygun ve bol cesit var, keza heryerde de karsiniza cikiyor. Kisaca herkes butun ihtiyacini bu marketten gideriyor
-    Yedek lastik: Bu da learning by doing experience’lardan. Yedek lastigin yerini ve nasil degistirilecegini ogrenmeden yola cikmamak lazim. Keza yedek lastik kotu durumdaysa, veya yoksa, hem yolda kalmak hem de o yedek lastigin parasinin sizden cikmasi demek (sozlesmelerde net olarak belirtilmis)
-    Benzin: Eger dizel bulamadiysaniz, ilk 100-110km icinde mutlaka ne kadar benzin yaktigina bakilmali, eger gercekten cok yakiyorsa, geri donup araci degistirmek zorunluluk, cunku benzin istasyonu sayisi sinirli, yolda kalinabilinir
-    Sinirsiz KM: Bir de sinirsiz km olup olmadigina dikkatli bakmak gerekiyor, sinirsiz km ilani altinda, gunluk 250km’den sonra 20cent alirim diyen bir suru kontrat var daha ucuza. Kisaca uzak durulmasi gereken bir tuzak

Yeni Zelanda Araba Kullanma Rehberi

Yeni Zelanda Araba Kullanma Rehberi:

-    Yeni Zelanda da Avustralya gibi Ingiltere gibi trafigin sagdan (direksiyon sagda) oldugu bir ulke.
-    Auckland harici otoyol yok (gerek de yok) cunku insan ve araba trafigi yok genelde
-    Sehirler arasi yollar genelde bir gelis bir gidis ama her 20-30km’de bir sollama seritleri birakilmis
-    Eskiden micir olan butun yollar simdi asfalt ama hersekilde hiz limitlerine uymak lazim, bazi yollarda teknik (veya doga kaynakli) sorunlar var, sonucta bu ulke bir volkanik aktivite ulkesi ve yollarin yer degistirmesi gayet olasi
-    Sehirler arasi yollarda max hiz 100kmh, kesinlikle %10 fazlasini yaparim diye dusunmeyin, polis hemen heryerde devriye geziyor
-    Yerlesim yeri icine girince once 70kmh sonra da 40kmh hiz sinirlari var, kesinlikle bu sinirlari gecmeyin (ozellikle okul tabelasini gorunce), cunku en cok polis arabasi buralarda pusuya yatiyor, zaten ilk birkac gunde polis arabalarinin ne kadar cok araba cevirdiklerini ve ceza kestiklerini gorunce sasiracaksiniz. Cezalar 30NZD’dan basliyor diye yaziyorlar ama kazin ayagi oyle degil, tamamiyla top polis’in elinde, bayagi yuksek cezalar var, itiraz hakki cok az, kredi kartina da uzerine %3 komisyon
-    Kesinlikle kamera vardir tabelasi yok (Avustralya’da bazen koyuyorlardi, burada o da yok), ama kamera kontrolu gizli olarak bir cok yerde var, pusuda bekleyen araba ici radari 10 kadar saydim, yerleri de pek iyi secilmis
-    Alkol’lu araba kullanma limiti hemen hemen sifir ve kalabalik turist noktalarinda supriz control yapiyorlar, o yuzden sifir alkol!!!
-    Kiralik arabalarin hemen hepsi otomatik vites, gayet keyifli ve rahat kullanimi, ama benzin sarfiyati tabii ki de daha fazla ama uzun yolda fark etmiyor. Ama bir farkla. Otomatik vites arabalar benzinli ve o yuzden daha cok yakiyor. Dizel araba envanteri cok az kiralik araba hizmeti veren sirketlerde. Eger dizel bir araba alirsaniz, hem dizel ucuz, hem otomatik vites araba az yakiyor, hem de dizel tuketimi az. Haliyle dizel araba uzun yolda kâr ettiriyor
-    Flood (Sel taskini olan) zone’larda cok dikkatli kullanmak sart, bir anda onunuze gol cikabilir, kisaca hiz sinirina asiri dikkat, flood zone tabelasi goruldugu zaman
-    Heryer uzun (cift romork) TIR’larla dolu, cogunlukla koyun tasiyorlar. Bunlari sollamak epeyi bir zahmetli, onunuzu gormeden, sollarim deyip gaza basmayin, yol dar, kamyon da uzun, kolay degil sollamak. Ayni sekilde sut tasiyan kamyonlar var heryerde, onlari da virajda sollamayin, tecrube ile sabit
-    Yol kenarinda binlerce koyunu gormeme ragmen, bir kere bile koyun cikabilir tabelasi ile karsilasmadim, keza da hic koyun gormedim. Kisaca sifir koyun (sorunu) var yollarda ama arada bir buyuk bas hayvan cikabilir tabelasi var, ki cikiyor arkadaslar yollara, bilginize, ozellikle hava kararmaya yakin dikkat etmek lazim
-    Benzin / dizel fiyatlari arasinda cok fark var. Dizel (2015 basi), 1NZD ve uzeri civarinda iken Benzin 1.4NZD - 2.5NZD arasinda oynuyordu
-    Ayni sekilde her sehirde farkli benzin fiyatlari var, sebebini bilmiyorum ama bu kadar fark sasirtici. Kesin olan, buzul bolgesine gitmeden (Franz Josef oncesi) depoyu full’lemek
-    Benzin fiyatlarinin bu kadar farkli olmasindan bikanlarin kullandigi Smart Phone application’lari var, fiyat ve lokasyon var
-    Ulkede yerlesim cok az oldugu icin heryerde benzin bulunmuyor, keza yollarda kac km sonra benzinci oldugu tabelalari da cok nadir, en iyisi bir SmartPhone (Iphone, Samsung Android) uygulamasi ya da TomTom gibi yol navigator’u edinmek (ya da benzinci buldukca full’leyerek devam etmek) yolda kalmamak icin yeter sart. Ben iki kere son 1-2 litreye kadar indim, cunku yol ustundeki benzincide benzin bitmisti
-    Benzinciler, kucuk koylerin her ihtiyaci icin kurulmus keza bizim icin de, icinde kucuk bir café, snack, ya da market ve tuvalet var. Hem alisveris, ihtiyac hem de ayni sekilde sicak su ihtiyaci (cay, kahve, sicak cikolata, corba, noodle vs icin) bedava 
-    Kaza olduktan sonra kesinlikle polisin gelmesi beklenmeli, Avustralya’da boyle bir sart yok, hafif hasarli kazalarda ama NZ’de bu kesin sart
-    Cep telefonu ve radyo heryerde cekmiyor, kaza olursa nasil arayagiz sorusunun cevabini bilmiyorum, ama NZ’a gelir gelmez bir Turist Cep Telefonu hatti edinmek ilk sart. Ulke pahali oldugu icin, Vodafone’a verilecek 45NZD’in lafi bile olmuyor. Bu 45NZD’lik Turist Cep Tarifesinde, 2GB data, 120 dakika bir cok ulke ve NZ  ile konusma, SMS, MMS gibi servisler 2 ay boyunca gecerli. Yani gelir gelmez havalimanindan edinilinmeli, Vodafone 24 saat calisiyor havalimaninda, keza ulkenin telekom sirketi de (onlarin da cok benzer tarifeleri var)
-    Auckland harici, otopark parasi vermeye gerek yok, cunku yerlesim yerleri gayet kucuk ve her zaman bedava otopark var
-    Keza ayni sekilde Auckland harici otoyol ucreti de yok ama olan otoyol ucreti de minimal, zaten otoyollar da bombos benim gozlemim
-    Kuzey Adasindan Guney’e gecmek (ve tersi) icin tek yol gemi. Iki ayri sirket bu konuda servis veriyor ama seferler cok sinirli. Tum gecis 3 saat suruyor ve en ucuz bilet 200NZD (tek yon) civarinda. Genelde yer yok bir gun evvelinden. Haliyle tavsiyem 3-4 gun evvelden bileti almak, hem fiyat hem de yer bakimindan avantajli.
-    Gun batiminda, Kiwi kuslari (sadece bazi bolgelerde yogun) yollara cikiyor, siyah oldugu ve hizli hareket ettigi icin dikkat etmek gerekiyor carpmamak icin. Gun boyunca yollar cesit cesit kus dolu ama carpma ihtimali yok ama dedigim gibi Kiwi kuslari tam bir belirsizlik, gunduz yok, aksam yollarda ve siyah renkte, buyuk risk.