ERMENISTAN HAYASTAN GEZISI ERIVAN GEZISI

ERMENISTAN CUMHURIYETI

Baskanlik sistemi var
Cumhurbaskani: Serj Sarkisyan
Basbakan: Tigran Sarkisyan
Disisleri Bakani: Eduard Nalbandyan
Toplam Nufus: 3,5 milyon (2013)
Yuzolcumu: 29.800 km2
Baskent: Erivan
Resmî Din: Ermeni Ortodoks/Katolik Hiristiyan
GMYH: 4,9 milyar dolar (2005)
Kisi basina dusen GMYH: 1.625 dolar
Etnik yapi: Ermeni yuzde 97,9, Yezidi/Kurt yuzde 1,3,
Rus yuzde 0,5, Diger yuzde 0,5.

NASIL GELINIR :

GURCISTAN UZERINDEN : Su tarihlerde sinir kapali oldugu icin Pegasus : www.flygpgs.com uzerinden bilet alinarak Tiflis’e oradan da marshrutka veya aftobus ile (Dolmus/Otobus) ile Erivan’a gelinebilir 650km. Gurcistan’in baskenti Tiflis’ten Erivan’a taksi, dolmus, otobus, minibus ve tren var. En rahati yatakli gece treni. en hizlisi dolmus ve taksi. Dort kisilik bir taksiyi paylasirsaniz kisi basi 40 GEL’e 4.5 saatte Tiflis’ten Erivan’a ulasabilirsiniz. Ayni hatta minibusler 30 GEL. Otobusler eski ve yavas oldugu icin tavsiye edilmiyor. Ya da 19 :00 dan sonra (tam saat internetten bakilabilir) kalkan gece treni de bir alternatif ,sabaha Erivan ‘a variyor , gayet de rahat ve ucuz bir alternatif.
UKRAYNA/RUSYA UZERINDEN : Turkiye’den direkt ucuslar baslayana kadar, bu da alternatif bir rota, aktarmali olsa da uzun suruyor ama sonucta sehire 15 km mesafede olan havalimanina inmek buyuk bir kolaylik.
IRAN UZERINDEN : Sinir kapisi Kopan (Ermenistan)’a yakin olan Agarak var. Bu zor bir yol ve daglik bir yol. Erivan’a sinir kapisindan 8-10 saat arasnda ulasmak mumkun arabayla.
NE ZAMAN GELINIR?
Kis uzun suruyor, Van’da Agri’da hava nasilsa Erivan’da da benzeri olacak sekilde dusunmek lazim. Mayis-Ekim arasi cok ideal. Yazin hava sicak olmasina ragmen, kuru sicak
NEREDE KALINIR?
Booking.com’da otel bakarsaniz eger; otel sayisinin ve kalitesinin oldukca sinirli oldugunu gorursunuz. Ama yine de Erivan’da yeni otel sayisinda artis var gozle gorulen, malum 100ncu sene hazirliklari sebebiyle. Otel fiyatlari pahali, tahminen cok fazla opsiyon olmadigi icin. O yuzden uzun kalacaklara tavsiye ev kiralamak, hem ucuz hem de en kolay opsiyon. Hic bir sey yapamiyorsaniz erivan’in sanirim tek camisi olan meshrop mashtots sokaginda yer alan Mavi Camii’ye gidebilirsiniz.caminin arka kisminda ulkedeki muslumanlara et kesimi yapan kucuk bir kesimhane var.kasabi azeri asilli bir iranli,size yardimci olacaktir.ya da iranlilardan yardim isteyebilirsiniz.sirf bu isle ilgilenen iranli arkadaslar mevcut, 60-70USD gibi bir meblag’a kalabilirsiniz gecelik, kiralik evlerde
Benim gibi kisa sureli kalanlar icin hostel opsiyonu mevcut ama standartlar oldukca dusuk:
DownTown Hostel – 18Euro (Bir binanin 150m2 gunes almayan bir dairesini kres seklinde kullaniyorlar, iyi tarafi hem merkezi hem de ucuz taksi hizmeti(yani gunluk tur alternatifi) sunuyorlar, 2-3 kisi icin oldukca hesapli oluyor)
Hostel Theatre; 27, Tigran Mets Erivan ( 6500 AMD ) ya da 18 Euro (Birinci kat ufacik apartman dairesi, tam anlamiyla kogus, oturma alani bile yok, tek tuvalet tek banyo ve cok sayida insan – baska bir alternatifiniz yoksa)
OTOPARK: Araciniz varsa tominian-tumanyan  meydaninin altindaki otoparka birakin.oldukca ucuz.10 saati 1000AMD gibi bir mebag.tominian meydani oldukca genis ve guzel meydanlarindan bir erivan’in
HAVALIMANI: Gicir gicir bir havalimani, Turkler icin YESIL pasaport icin elektronik vize (internetten) ve ayni sekilde kapidan da veriliyor vize umumi pasaportlulara. Zannederim 8USD olmasi lazim. EU vatandaslari icin vize yok. Rus ulkelerindeki uygulamalar oldukca azalmis durumda, nereye geldin, donus bileti, giris formu, para declare etme, polis’e kayit olma yok giriste ki bu hala bir cok eski soviet ulkesinde surekli karsilasilan en buyuk dert. Ozellikle her sehirde polis kaydi ve onu cikista gostermek.Havalimanindan cikinca, sehire giden taksiler var, 17km trafik olmayinca 15 dakikada sehirdesiniz. Airtaxi olmasi lazim, renkli taksiler gorurseniz fiyati 5000RAM ama normal taksiler 3000e gidiyor. Ben 2500RAMa gittim, rusca farkiyla. Metro buraya kadar uzatilacak efsanesi var ama taksiler bu kadar ucuzken gerek var mi bilmiyorum.

ULASIM: Cok rahat. Taksiler bol ve ucuz. Taksimetre olayi pek yok. Fiyati onceden konusun. Aslinda gitmek isteyeceginiz bircok yer yurunecek mesafede. Ufak ve tertemiz metro hatti da var. Ya da farkli bir deneyim icin minibusler; heryere 100RAM, fiyatlar gercekten cok ucuz, cunku ulkede ucuz rus gazi ulasimda da kullaniliyor.

Erivan sehir ici minibus (100AMD)

Erivan – Echmiadzin minibus (250 AMD )
Erivan – Garni minibus ( 250 AMD )
Garni – Geghard taksi ( 3000 AMD / 1000AMD(rusca biliyorsaniz))

Erivan – Nor Nork troleybus ( 50 AMD )
Erivan - Kor Virap taksi ( 10000 AMD )
Erivan – Sisian minibus ( 2000 AMD )
Erivan – Sisian – Goris minibus ( 3500 AMD )

PARA BOZDURMA: Turkiye’de oldugu gibi her yerde doviz bufesi var. En rahat gecen para birimi dolar ama sokakta Turk Lirasi alanlara nadir de olsa rastlaniyor. Bankalar daha iyi fiyatliyorlar dovizi.

1 $ = 405 AMD ( Ermenistan Dram’i )

ERIVAN:

Havalimanindan sehre dogru yol alirken ilk bakista sehir pek guzel gorunmuyor. Mafya babalarinin para aklattigi bir dizi gece kulubu ve kumarhane goreceksiniz. Sehrin kalbine dogru yaklastikca yavas yavas manzara degisiyor. Gorkemli bulvarlar, Yerevanyan Nehri’nin uzerinden gecen hasmetli kopruler, ve Sovyet doneminde insa edilmis oymali tas binalar cikiyor karsiniza. Erivan’in en cok hosuma giden ve kiskandigim ozelliklerinden biri yesil alanlarin, parklarin yogunlugu. Bir digeri ise adim basi karsiniza cikan irili ufakli heykeller. Bunlarin arasinda en dikkat cekeni ve bence en itici olani Erivan’a tepeden bakan ve daha Sovyetler Birligi dagilmadan Stalin heykelinin yerine konan devasa boyutlardaki “Ermenistan Ana” figuru.

Ermeni Mimar Aleksandr Tamanyan,hamile esi ile birlikte yasadiklari ulke İtalya'yi terkedip Erivan'a gelmis.Erivan o yillarda kasaba gibi bir yerlesim alaniymis.Tamanyan'in esi bu durum karsisinda uzulmus ve cocugunu burada dogurmak istemedigini soylemis.Tamanyan da doguma kadar ruyalarinin sehrini yapacagina dair esine soz vererek Erivan'da dairesel bir mimari kullanarak Gunesin Sehri adini vermis.

Hava acik olunca koskocaman, karlarla kapli dag, kucuk Agri’yla birlikte karsiniza cikiyor. Agri Ermeni ulusal kimliginin ayrilmaz bir parcasi. Uzerine sayisiz siir yazilmis, sarki bestelenmis. Her yerde Agri tablolari, takvimleri gorebilirsiniz. Ermenistan’in milli havayolu Armavia’nin amblemi de Agri. Bircok Ermeni bir gun Agri’nin tepesine cikmayi dusluyor. Bunu yapanlar da var. Ne var ki bu bir toprak talebini filan ifade etmiyor, cok daha derinlerde, Ermeniler’in toplumsal maneviyati ile ilgili bir sey bu. Agri, bir yaniyla dinî motifler iceriyor. Nuh peygamberi, gemisini, tufani vesaire. Bir de hasretlerini, huzunlerini, duslerini simgeliyor. Aslinda bu konuyu kosemde ayrica degerlendirmek istiyorum. Bir de sunu unutmayin, onlar hava musait oldukca burunlarinin dibinde Agri’yi goruyor. Yani guncel yasamlarinin bir parcasi. Arada curuk dis gibi bakimsiz binalar, bir de orada burada terk edilmis pasli Sovyet doneminden kalma envai cesit hurdalar olmasa Erivan cok guzel bir Orta Avrupa kenti gorunumunde ve standartlarinda bir yer olabilir. Bana gore sehrin en buyuleyici noktalarindan biri Cumhuriyet Meydani. Meydanin etrafi Devlet Guzel Sanatlar Muzesi, Disisleri Bakanligi, Basbakanlik binalari ve Marriot Oteli ile cevrili. Hepsi Ermenistan’da cikan, insanin icini isitan pembemsi tonlardaki “Tuf” tasiyla yapilmis. Uzerlerindeki oymalar dantel gibi, egzotik ve cok tanidik (Bizde de en guzel tas isciligi Ermeniler ve Suryaniler’e ait degil mi?) Bu meydan, bircok ana caddeyi basta Opera Meydani olmak uzere sehir merkezinin diger noktalarina bagliyor. Eger Paris’teki bulvar kafelerini gordunuz ve sevdiyseniz, merkez veya Kentron’da bunlara benzer pek cok yer bulabilirsiniz. Ozellikle Opera Meydani’nin etrafinda bircok acikhava kafesi var. Turkiye’de de oldugu gibi kafelere genellikle gencler geliyor. Kizlar super bakimli, suslu, incecik ve guzel. Kisin buzda dahi uzun sivri topuklu ayakkabilarindan vazgecmiyorlar. Ama bu koket gorunuslerine aldanip da sakin laf atmaya filan kalkmayin. Ermenistan toplumu gayet muhafazakâr. Sovyet doneminden kalma entelijentsiyasi haric, evlilik disi iliski yasamaya iyi gozle bakan pek yok. Erkekler siyah giymeye, kafalarini kazitmaya, ve butceleri musait ise luks model ciplere binmeye pek meraklilar. Ataerkillik tam gaz suruyor. Ancak evlendikten sonra kadinlar evin esas patronu haline geliyor. Aile baglari cok kuvvetli. Cocuklara asiri duskunluk var. Tipki bizde oldugu gibi. Bu “tipki bizde oldugu gibi” lafini cok tekrarlayacagim zira Sovyet tortusunu kaziyinca buradan Anadolu kulturu fiskiriyor. Bunda sasiracak pek bir sey yok. Ermenistan halkinin yuzde altmisi Anadolu’dan gelme diyorlar. Bir suru hareketleri, yuruyus, mimik, hareketler ve unlemler cok benziyor, hatta kelime surdan-burdan, azicik-mazicik gibi tamlamalari bile var. Daha evvel duymadigim hicbir dilde.

ERIVAN NERELERI GORMELI:

CUMHURIYET MEYDANI:

Erivan'in en hareketli bolumu Cumhuriyet Meydani.Meydanda;Ermenistan Millî Galerisi,Ermenistan Tarih Muzesi,Disisleri Bakanligi,Ulasim ve İletisim Bakanligi,Hukûmet Binasi,Postahane ve Ermenistan Marriott Oteli bulunuyor.Bence meydani gunduz degil de aksam gormenizde fayda var.Klasik muzik esliginde suyun dansini izleyebilir isiklandirma ile yapilan guzel bir gosteriye tanik olabilirsiniz.Bu fiskiyelerin adi da "sarki soyleyen cesmeler" olarak geciyor.

ERMENISTAN MILLI TARIH MUZESI:

Cumhuriyet Meydani'nda bulunan Ermenistan Tarih Muzesi'ni ve Ermenistan Milli Galerisi'ni gormeden donmeyin derim.Ermeni tarihini,tas devrinden baslayarak gunumuze kadar anlatiyor.İceride bir suru calisan var ve neredeyse hepsi kadin.Fotograf cekmeniz yasak.Makinaniza davraninca hemen mudahale edip yasak oldugunu soyluyorlar.Muzenin eksik tarafi;İngilizce bilgilendirmenin yetersiz olmasi.Gorevliler de ingilizce bilmeyince tarzanca ve el yordamiyla anlasmaya calisiyorsunuz.Bu arada acilis saat 11:00 ve 18:00 de kapaniyor.Giris ucreti 1000 AMD.

DEVLET SANAT MUZESİ • Eger Rus diye bildigimiz ancak Ermeni olan Ayavzovski’yi begeniyorsaniz, en guzel eserlerinden birkacini, burada gorebilirsiniz. Diger meshur Ermeni ressamlardan ornekler de var. Ozellikle oryantalist tarzi benimseyen Suryenyants’in tablolari gorulmeye deger. Avrupali sanatcilar bolumunun hemen girisinde birkac guzel Boticelli de gorebilirsiniz. Giris katinda sergilenen cesitli manastirlar ve kiliselere ait panoramik fresklere de mutlaka zaman ayirin. Pazartesi gunleri haric saat 11.00’den 16.00’ya kadar acik. Giris ucreti 800 dram.

OPERA MEYDANI • Opera binasi oldukca gorkemli. Viyana’yi, Milano’yu aratmayacak kalitede operalar sahneleniyor, ustelik beste bir fiyatina. Opera Meydani ise Erivan’in kulturel ve bir anlamda siyasi kalbinin de attigi yer. Meydanda bircok kafe, heykel ve her seyden onemlisi civil civil hayat var.

KASKAT: Cafesijan muzesinin bir parcasi olan heykel muzesinin icinden gecerek ulasiliyor. Yukaridaki Sovyetler birligi 50nci yil anitina cikarken bir cok muze ve bahce teras barindiran cok farkli bir yapi. Her katindan disari cikip Erivan’I seyredebilirsiniz. Etkileyici tas oyma eserleri var heryerinde, keza bir suru dizayn harikasi eserler var di gosterimde. Icerisindeki muzeler de farkli zevklere hitap ediyor. Kaskat denen bahce-merdiven-muze karisimi yoldan en tepeye variyor. Yukari cikmak dura kalka 20-30 dakik aliyor.   Tepeye varinca Erivan'in tum mahalleri rahatca seciliyor. Hafif kafanizi  saga cevirip bakarsaniz da Agri dagi tum heybetiyle karsinizda.

ERMENISTAN ANA HEYKELI ve SAVAS MUZESI:

Gorulmese de olabilir esasinda. Kaskatin en yukarisina cikip, 50nci yil Sovyet anitini gecip karsidaki parkin icinde yuruyerek ulasiliyor ile birlesiyor. 5-10 dakika kadar yurudukten sonra ultra-devasa Ermenistan'in Anasi / Ermenistan Ana heykelini ve savas muzesi (heykel’in altindaki kaide’de). Bedavaya girmek mumkun ama bazen para (400 AMD) da aliyorlar, fotograf cekmek 500 Dram. Muze icerisinde olen askerlerin fotograflari,Azerbaycan ile yapilan savas ile ilgili kayitlar ve savaslarda kullanilan aletler sergileniyor.

BLUE MOSQUE GOKMESCIT MAVI CAMII:

Blue Mosque (Mavi Cami) olan camii Mashtots Caddesi ile Zakiyan Caddesi arasinda bloklarin arasinda kaliyor ama bir kapisi Mashtots Caddesi uzerinde. Cami 1765 yilinda Huseyin Ali Khan tarafindan yapilmis 1996 ve 1999 yillarinda 2 defa İranli’lar tarafindan restore edilmis. Gunumuzde Camiden cok bir muze islevi goruyor. Haftanin belli gunleri ve belli saatlerinde acik.

KAPALI PAZAR YERI (PUCH SHUKA):

Camii’nin tam karsisinda, eskiden soviet usulu kapali bir Pazar yeri olan bu alan simdi ne yazik ki sacma bir sekilde supermarket olmus durumda ama yine de bir kosesi hala sebze ve meyve standlariyla dolu. burada,  her cesit sebze,  meyve,  baharat,  cok guzel dizilmis,  tertemiz sergilerde teshir ediliyor ve sessiz.

WOOD- CURVING ( Ahsap Oyma ) muzesi – Gokmescit Mavi Camii’den yuruyerek 5 dakika mesafede olan bu cok yuksek katli bir apartmanin giris katinda olan bu yeni olusturulmus muze inanilmaz kucuk ama bir o kadar da etkileyici eserlere ev sahipligi yapiyor (500AMD)

PARAJANOV MUZESİ • Wood Curving muzesinden yine yurume mesafesinde, 3-5 dakika kadar, baska bir ilginc muze var. Sergei Parajanov (1924-1990) Ermenistan’in en taninmis film direktoru. Ancak Tiflis’te dogdu, kariyerinin onemli bolumunu Kiev’de gecirdi. Escinsel oldugu icin Sovyet hapishanelerine bolca girip cikti. Ancak muzede bu konu bir “karalama kampanyasi” olarak degerlendiriliyor. Escinsellik halen cok tabu bir konu. Dolayisiyla en iyisi bilmezlikten gelmek. Perestroika doneminde Ermenistan bu cilgin ogluna sahip cikti, geri cagirdi ve kendisine bir bina yaptirdi. Bu bina simdi muze olarak hizmet veriyor. Parajanov’un olaganustu hayal gucunun urunleri olan meshur kolajlarina evsahipligi yapiyor. Filmleri arasinda basyapiti sayilan “Nar’in Rengi”ni mutlaka izlemelisiniz. Ermenice bilmeniz gerekmiyor. Film tamamiyla gorsellik uzerine kurulmus, dussel bir solen. Muze her gun 10.30’dan 17.00’ye kadar acik. Giris 700 dram. Taksi soforune “Parajanov Tangaran” demeniz yeterli.
SOYKIRIM MUZESİ • Sehrin pek cok yerinden gorulebilir olan sivri ve uzun ince bir anit bize muzenin yerini isaret ediyor. Oraya toplu tasima yok, fakat uzerinde bulundugu tepenin eteklerinden gecen bir otobus var. Tabii ki de ilk gidilecek muze ama malum 100ncu yil nedeniyle muze bakimda su anda, 100ncu yilda acacaklarmis. Otobuse ya da minibus’e binip (sofore 100 Dram vererek), irmak uzerindeki ilk kopruyu gectikten sonra inip, sonrasinda 15 dakikalik bir tirmanisin ardindan mekana variliyor. Buranin orijinal adi Tsitsernakaberd. Kompleksin disaridan gorunen kismi "anit", zeminin altinda ise muze bulunuyor. Anit, uzaktan gordugumuz tas stel'den ve her biri "kaybedilmis 12 Ermeni vilayeti"nden birini simgeleyen, dairesel temele oturmus 12 egik bloktan murekkep. Bu onikilinin ortasinda surekli yanan bir ates var.

NE YENIR/ICILIR:

Khash Corbasi

Khorovats

Tishvzhik

Karadut Votkasi

Konyak

(Istanbul’daki Ermeni mezelerini bosuna aramayin, taniyan bilen yok. Dogu/Ic Anadolu agirlikli menuler)

NEREDE YENIR:

CAUCASUS TAVERN: Kafkas Tavernasi'na (Caucasus Tavern, Hanrapetutyan No:82) turist dolu butun diger Ermeni yemegi lokantalari gibi ama fiyatlar makul. Genis, ferah bir alan. Dekorasyonda bir enteresanlik yok, fakat menunun zenginligi ve fiyatlar muhtesem. Gurcu ve Ermeni mutfaginin belli basli tum yemek, izgara ve tatlilari mevcut. Bunun disinda tabii ki tum etler sahane, yemeklerin neredeyse hepsi bizim mutfagimizda da olan fakat yer yer varyasyon kazanmis yemekler. Basturma, sujuk, tolma, pilaf, byorek, panir, su byoreki, ichli kiufta ve fasulya gibi isimler oldukca fikir verici olsa gerek. Yerel biralardan da sanirim en populerleri Kilikia ve Gyumri (Gumru). İkisi arasindan Gyumri, daha yogun tadi ve daha kopurcuklu olusuyla favori Ermeni biram oldu.

LAHMACUNUN KRALI: Memlekete bu kisa gezinizde hasret duyarsaniz mutlaka Tumanyan Caddesi’ndeki Sarkis’in lahmacun veya “Lahmajo” salonuna gitmelisiniz. Bir buyuk lahmacun, bir porsiyon iclikofte, bir de ayrani 1200AMD alabiliyorsunuz.

ANTEB (Eznik Koghabatsi Caddesi): Isminden de anlasilacagi sekilde kebap agirlikli, yine Turkiye yemegi ozleyenlere

KISA BİR TARİHCE

Erivan’in tarihi M.O. 8. yuzyila dayaniyor. Ermeni Bagratid kralliginin baskenti Erebuni’ye –bugunun Erivani- yakin kuruluyor. M.S. 9. yuzyilda Selcuklular’in eline geciyor ardindan 1387 Timurlenk’in istilasina ugruyor. 1513 ile 1737 arasi 14 kere Turkler ve Persler arasinda el degistiriyor. 1604’te Pers hukumdari I. Sah Abbas on binlerce Ermeniyi İran’a surunce kent nufusunun yuzde 80’ini Muslumanlar olusturuyor. 1828 Carlik Rusyasi kenti isgal ediyor. Ekim Devrimi’nin ardindan kisa bir sure bagimsiz kaliyor ancak ardindan Sovyet Rusya’nin egemenligi altina gidiyor ve modern halini aliyor. Su anki nufus 1,1 milyon.
Uygarliginin temelinin, M.O. 6 Yuzyil’da eski Urartu Kralligi’nin uzerine atildigi ve tarihi boyunca Roma, Pers, Bizans, Selcuklu ve Osmanlilar gibi pek cok devletin yonetiminde kalan, 1920 de Sovyetler Birligi’nin 15 cumhuriyetinden biri olan ve 1991′de cumhuriyetini kuran Ermenistan, İncil’e gore Nuh’un torunlarindan Hayk’in kabilesidir.